Zakres obowiązków komornika sądowego – co warto wiedzieć przed kontaktem

Komornik sądowy to funkcjonariusz publiczny działający przy sądzie rejonowym. Wykonuje prawomocne orzeczenia i postanowienia sądów, realizuje zabezpieczenia roszczeń oraz prowadzi czynności egzekucyjne z poszanowaniem praw wszystkich stron. Poniższy materiał w syntetyczny sposób wyjaśnia, jaki jest zakres obowiązków komornika sądowego, jakie uprawnienia posiada i o czym warto pamiętać przed kontaktem z kancelarią.

Przeczytaj również: Kontrola podatkowa

Podstawy działania i rola komornika w postępowaniu egzekucyjnym

Komornik działa na podstawie ustawy z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych oraz Kodeksu postępowania cywilnego. Jest uprawniony do wykonywania czynności egzekucyjnych i zabezpieczających, a także do realizowania zadań zleconych przez sąd. Kluczowym zadaniem jest wykonanie tytułów wykonawczych, przy jednoczesnym respektowaniu praw dłużnika i wierzyciela. Komornik stosuje środki proporcjonalne do celu egzekucji i dokumentuje przebieg czynności w protokołach.

Przeczytaj również: Funkcje podatków

Do zakresu działania należy także współpraca z sądami i instytucjami publicznymi (np. urzędem skarbowym, ZUS), wymiana informacji koniecznych dla ustalenia składników majątku dłużnika oraz realizacja doręczeń sądowych pism i zawiadomień w przypadkach przewidzianych przepisami.

Przeczytaj również: NIP

Egzekwowanie tytułów wykonawczych – jakie środki może zastosować komornik

Komornik wszczyna egzekucję na wniosek wierzyciela i na podstawie prawomocnego tytułu wykonawczego. W zależności od rodzaju i rozmiaru zobowiązania może prowadzić egzekucję z różnych składników majątku dłużnika. Zakres środków wynika bezpośrednio z Kodeksu postępowania cywilnego i obejmuje m.in. zajęcie rachunków bankowych, wynagrodzenia za pracę, ruchomości oraz nieruchomości, a także praw majątkowych, jeżeli nadają się do egzekucji.

Działania obejmują również poszukiwanie majątku dłużnika z wykorzystaniem ustawowych narzędzi, występowanie do odpowiednich rejestrów i instytucji o informacje, sporządzanie protokołów stanu faktycznego oraz przygotowywanie czynności licytacyjnych w trybie przewidzianym przepisami.

Czynności terenowe, legitymowanie i dokumentowanie przebiegu

W toku czynności komornik ma prawo wstępu do lokali i innych miejsc, w których mogą znajdować się składniki majątku podlegające egzekucji, a także prawo legitymowania osób w celu ustalenia tożsamości. Z każdej czynności sporządza się dokumentację – protokoły i zawiadomienia, które odzwierciedlają stan faktyczny oraz zastosowane środki. Dokumenty doręcza się zgodnie z przepisami o doręczeniach, z zachowaniem praw stron i uczestników postępowania.

W przypadku czynności wymagających obecności świadków lub specjalistów (np. rzeczoznawcy), komornik może skorzystać z ich udziału, jeśli jest to niezbędne do rzetelnego ustalenia wartości składników majątku lub przebiegu czynności.

Licytacje i sprzedaż zajętych składników majątku

Licytacje publiczne są jedną z form realizacji egzekucji. Komornik przygotowuje obwieszczenia, ustala warunki przetargu zgodnie z przepisami i prowadzi sprzedaż w obecności osób uprawnionych. Dotyczy to zarówno ruchomości, jak i nieruchomości, przy zachowaniu szczegółowych wymogów formalnych (m.in. oszacowanie, obwieszczenie, rękojmia, przybicie, plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji).

W każdej fazie czynności licytacyjnych komornik stosuje procedury wynikające z Kodeksu postępowania cywilnego. Prawa i obowiązki uczestników licytacji, w tym zakres informacji udostępnianych publicznie, reguluje ustawa.

Ochrona praw dłużnika i wierzyciela – zasada proporcjonalności

Komornik prowadzi postępowanie z poszanowaniem godności i praw stron. Ochronie podlegają m.in. składniki majątku wyłączone spod egzekucji na mocy ustawy, a także kwoty wolne od potrąceń z wynagrodzenia. W razie naruszeń przysługują środki zaskarżenia, w szczególności skarga na czynności komornika kierowana do sądu. Komornik poucza strony o przysługujących im prawach i terminach.

W praktyce zasada proporcjonalności oznacza, że wybór środka egzekucyjnego powinien odpowiadać celowi i wartości roszczenia. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, dopuszczalne jest zabezpieczenie roszczeń przed zakończeniem postępowania, zgodnie z postanowieniem sądu.

Doręczanie pism i spisy inwentarza – kiedy komornik działa poza egzekucją

Poza egzekucją świadczeń pieniężnych i niepieniężnych komornik może wykonywać inne ustawowe czynności, takie jak doręczanie pism sądowych w przypadkach przewidzianych przepisami oraz sporządzanie spisu inwentarza na potrzeby postępowań spadkowych. W tych czynnościach komornik dba o wierne odtworzenie stanu majątku oraz terminowe przekazanie dokumentacji do właściwego sądu.

W ramach nadzoru sądu komornik może być także zobowiązany do złożenia sprawozdań z wykonanych czynności, w tym zestawień dotyczących ustalonych należności i przeprowadzonych doręczeń.

Kontakt z kancelarią komorniczą – informacje, które warto przygotować

Przed kontaktem warto zgromadzić dokumenty i dane niezbędne do sprawnego ustalenia stanu sprawy. Dzięki temu komunikacja przebiega rzeczowo, a strony mogą otrzymać kompletne pouczenia. Poniżej przykładowy zestaw informacji:

• Sygnatura akt sądowych lub komorniczych oraz dane właściwego sądu.
• Dane identyfikacyjne stron: imię, nazwisko/nazwa, PESEL/NIP, adres do korespondencji.
• Tytuł wykonawczy lub informacja o jego nadaniu klauzuli wykonalności.
• Informacje o majątku (jeśli są posiadane): rachunki, miejsca pracy, nieruchomości, ruchomości.
• Potwierdzenia wpłat lub korespondencja dotycząca wcześniejszych ustaleń.

Prawa do informacji i środki zaskarżenia

Uczestnicy postępowania mają prawo dostępu do akt i uzyskania informacji o stanie sprawy w zakresie przewidzianym przepisami. W razie zastrzeżeń co do przebiegu czynności przysługuje skarga na czynności komornika, którą rozpoznaje sąd rejonowy. Termin i tryb wniesienia skargi określa Kodeks postępowania cywilnego. Niezależnie od środków zaskarżenia, komornik na bieżąco udziela pouczeń co do sposobu i terminów podejmowania działań procesowych.

Komornik podlega nadzorowi sądu i ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenia przepisów lub zasad etyki zawodowej. Wszelkie czynności podejmowane są w formie przewidzianej przez prawo, a ich treść odzwierciedla dokumentacja kancelaryjna.

Najczęstsze pytania przed kontaktem z komornikiem

Dialog poniżej porządkuje praktyczne kwestie, które często pojawiają się przed pierwszym kontaktem.

• Pytanie: Czy komornik może zająć konto bankowe? Odpowiedź: Tak, jeśli istnieje tytuł wykonawczy i wniosek wierzyciela; stosuje się wyłączenia i kwoty wolne od zajęcia zgodnie z ustawą.
• Pytanie: Czy komornik zawiadomi o czynnościach? Odpowiedź: Tak, strony otrzymują zawiadomienia o czynnościach i pouczenia o środkach zaskarżenia, chyba że przepisy stanowią inaczej.
• Pytanie: Czy można uzyskać informacje o stanie sprawy? Odpowiedź: Tak, w zakresie przewidzianym przepisami i po potwierdzeniu tożsamości uprawnionego uczestnika.
• Pytanie: Czy komornik prowadzi egzekucję z nieruchomości? Odpowiedź: Tak, z zachowaniem odrębnych wymogów formalnych, w tym oszacowania i licytacji publicznej.

Podstawy prawne i źródła informacji

Zakres obowiązków komornika wynika przede wszystkim z ustawy o komornikach sądowych, Kodeksu postępowania cywilnego oraz aktów wykonawczych. Dodatkowe, praktyczne omówienia zagadnień, takich jak egzekucje sądowe, tytuły wykonawcze, licytacje, doręczanie pism i ochrona praw dłużnika, są dostępne w serwisach branżowych i na stronach kancelarii komorniczych, m.in.: co należy do ustawowych zadań komornika, obowiązki i uprawnienia komornika, jakie są obowiązki komornika, rola komornika w Polsce, obowiązki komornika. Niniejszy materiał ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej.

Informacja lokalna i kontakt formalny

Kancelarie działają przy właściwych sądach rejonowych i wykonują czynności zgodnie z właściwością określoną przepisami. Dane kontaktowe i informacje organizacyjne są publikowane na oficjalnych stronach internetowych kancelarii. Przykładowo, informacje dla interesantów z rejonu Zawiercia publikowane są pod adresem: Komornicy w Zawierciu. Dane identyfikujące komornika, w tym imię i nazwisko oraz obszar właściwości, są prezentowane w sposób urzędowy, np.: Komornik Sądowy Piotr Małek.